Zarflar veya belirteçler, fiilimsinin, fiilin, sıfatın veya başka bir zarfın anlamını yer, yön, zaman, ölçü, nicelik, soru bakımından belirten, sınırlayan ve etkileyen kelimelerdir. Aşağı, yukarı, nazikçe, çok, az, fevkalâde, en, ileri, geri, şimdi, geç gibi kelimeler cümle içerisinde zarf olarak kullanılabilirler.
Zarf Çeşitleri
Zaman zarfları
Fiillerin anlamını zaman kavramı yönünden sınırlandırırlar.Fiile sorulan "ne zaman" sorusuna cevap verir; yarın, kışın, akşamleyin, sabah, daha, henüz, hiçbir zaman, geç, er, yine vb..
- "Bugün okula gitmedim."
- "Yola çok geç çıktık."
- "Eve henüz varabildik."
- "Ayşe annesine sıkıca sarıldı."
- Bazı sözcükler zarf gibi görünmesine rağmen fiilin bir parçasıdır:
- "Yine geç kaldın." ("geç kalmak" fiildir)
Yer-yön zarfları
Bir fiilin veya zarfın anlamını yer ve yön belirterek etkileyen zarflardır, fiile sorulan "nereye" sorusuna cevap verir. aşağı,içeri, beri, ileri, geri, öte, karşı vb. Sayıları diğer zarflara kıyasla oldukça sınırlıdır.
- "Vazoyu fazla ileri itme"
- "Yukarı çıkın lütfen"'
- Yer yön zarfları çekim eki almazlar. Sonuna çekim eki gelen bazı sözcükler yer zarfı gibi görünmesine rağmen isim haline gelirler:
- "Işık perdenin kenarından içeri sızıyordu." (Zarf)
- "Kirli ayakkabılarınla içeriye girme!" (İsim)
Not:Yeryön zarfındaki kelimeler (içeri,dışarı,öte, beri) gibi kelimelere hehangi bir ek geldiği taktirde cümle yeryön zarfı olmaktan çıkar
Durum zarfları
Bir fiilin, sıfatın veya zarfın anlamını nicelik ve durum yönünden etkileyen zarflardır: hızlı, tek tek, iyice, sora sora, geze geze, böyle, şöyle vb. durum zarflarının çoğu "nasıl" sorusuna cevap niteliğindedirler. Bu nedenle sık sık sıfatlarla karıştırılırlar. Hemen hemen bütün niteleme sıfatları zarf olarak da kullanılabileceğinden ötürü sayıları oldukça fazladır.
- "Sora sora Bağdat bulunur"
- "Yavaşça yatağa süzüldüm"
- "Bebek mışıl mışıl uyuyordu"
Miktar zarfları
Fiilleri, sıfatları ve zarfları miktar, derece, ölçü bakımından etkileyen ve sınırlayan zarflardır: biraz,fazla, çok, daha, en, pek, az vb....
- "Başarılı olmak için çok çalışmalıyım"
- "Pek güzel oldu"
Cümlede nicelik zarfını bulmak için sıfat veye zarfa "ne kadar" sorusu sorulur.Sorunun sorulmasınada dikkat etmeli ve küçük ünlü uyumuna dikkat etmeliyiz.
Soru zarfları
Fiilleri ve fiilimsileri soru yönünden etkileyen zarflardır: neden, niye, niçin, nasıl, ne zaman, ne kadar vb.Zarfları bulmak için sorulan soruların tamamını kapsar.
- "Şehrimizi nasıl buldunuz?
- "Yolculuk ne kadar sürüyor?
- "Niçin gökyüzü bu kadar mavi?
- "Sizin bahçeniz niye bu kadar geniş?
- "Neden senin ağzın bu kadar büyük?
- "Buraya nasıl geldin?
- "Elbiseyi nasıl buldun?
Bazı önemli hususlar
Daha önce belirtildiği üzere sıfatların çoğu zarf olarak da kullanılırlar. "Eve yeni geldim" cümlesinde yeni kelimesi fiilin gerçekleştiği zamanı belirtmektedir ve zarftır. "Yeni eve geldim" cümlesinde ise evin yeni olduğunu belirtir ve sıfattır.
Zarflar genelde fiilden hemen önce kullanılırlar: "Fasülyeler iyice büyüdü" örneğinde olduğu gibi. Zarfların özneden önce kullanılması "bazen" anlam düşüklüğüne veya devrik cümleye neden olabilir. "Çok kahvehaneye gitmeye başladın" yerine "kahvehaneye çok gitmeye başladın" demek daha uygundur.
Son yıllarda en, çok, az gibi azlık-çokluk zarfları yerine felaket, acayip, korkunç, dehşet gibi kelimeler zarf olarak kullanılmaya başlanmıştır. "Genç kız korkunç güzel piyano çalıyordu" gibi bir cümle dilbilgisi kurallarına göre hatalıdır. korkunç yerine çok veya oldukça gibi çok daha uygun bir zarf kullanılabilir.
